جاذبه های گردشگری (معرفی استان همدان)

استان همدان با گستره‌ای بیش از 19 هزار کیلومتر مربع در غرب ایران قرارگرفته است. استان همدان از شمال به زنجان، از جنوب به لرستان، از شرق به استان مرکزی و از غرب به کرمانشاه و بخشی از استان کردستان محدود می‌شود. همدان منطقه‌ای کوهستانی است و کوه الوند با 3 هزارو 574 متر ارتفاع از مهم‌ترین ارتفاعات این منطقه به‌حساب می‌آید. همدان دارای 9 شهرستان،30 شهر و 25 بخش و 73 دهستان و 1210 روستا است. همدان قدیمی‌ترین شهر ایران وازکهن ترین شهرهای جهان است. درروزگارهخامنشیان، ساسانیان، آل بویه، سلجوقیان، اشکانیان یکی ازپایتخت های کشور بوده است. استان همدان از نعمت رودخانه و چشمه سارهای فراوان برخوردار است که مهم‌ترین آن‌ها رودخانه گاماسیاب نام دارد که یکی از بلندترین رودخانه‌های کشور به شمار آورده می‌شود؛ که از دره‌های جنوبی کوه الوند و سراب گاماسیاب سرچشمه گرفته و تا باتلاق‌های هورالعظیم در استان خوزستان پیش می‌رود. همدان از نظر فرآورده‌های کشاورزی به‌ویژه گندم، چغندرقند، سیب‌زمینی، سیر و همچنین میوه‌هایی که در باغ‌های دامنه الوند تولید می‌شود. همچنین از نظر دام‌پروری شهرت داشته است. همدان نخستین پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران، مادها بوده است.

در آن زمان همدان را به نام هگمتانه (محل اجتماع) و سپس اکباتان می‌نامیدند. استان همدان ازنظر علمی باوجود مراکز دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه آزاد اسلامی همدان، دانشگاه پیام نور همدان و غیره یکی از قطب های دانشگاهی کشور شناخته‌شده است. در سال _{550 ق‌م} این شهر به دست کوروش، پادشاه هخامنشی به تصرف درآمد و در روزگار هخامنشی، اسکندر، اشکانیان و ساسانیان از شهر همدان به‌عنوان پایتخت تابستانی استفاده می‌کردند. در دهه دوم هجرت و پس از فتح نهاوند، مردم استان به دین مبین اسلام تشرف پیدا کردند.

 مرکز استان همدان: مرکز این استان، شهر باستانی همدان است. مادها، این شهر را هگمتانه نامیده‌اند و همدان صورت جدید هگمتانه است. این استان از لحاظ جمعیت، چهاردهمین و از لحاظ گستره، بیست و سومین استان کشور محسوب می‌شود. استان همدان به دلیل داشتن مراکز تفریحی و دیدنی به‌عنوان پنجمین شهر فرهنگی و گردشگری کشور شناخته می‌شود. ازآنجاکه همدان شهر علم و ایمان بوده و دارای نام‌آوران و دانشمندان بزرگی است، این شهر به دارالمؤمنین معروف است.

مسیرهای دسترسی به استان همدان

استان همدان از شمال با استان زنجان و قزوین و از جنوب با استان لرستان و از شرق با استان مرکزی و از غرب با استان کرمانشاه و کردستان همسایه است.

برای سفر به همدان می‌توانید از هواپیما، اتوبوس‌های بین‌شهری، خودرو شخصی و حتی قطار استفاده کنید. فرودگاه همدان حدود پنج کیلومتر با این شهر فاصله دارد. پایانه اتوبوس‌رانی این شهر نیز در بلوار انقلاب شهر قرار دارد. با قطار نیز می‌توانید به ایستگاه راه‌آهن ملایر بروید و ازآنجا به مناطق گوناگون آن سفر کنید. ولی بیشتر سفرها به مقصد همدان، با خودروی شخصی انجام می‌شود. اگر قصد سفر از تهران رادارید، بهترین مسیر پیش روی شما، جاده تهران به ساوه وساوه به همدان خواهد بود. راه‌های دیگر نیز، جاده بوئین زهرا و البته قزوین به همدان هستند که می‌توانید آن‌ها را هم امتحان کنید. به‌طورکلی مسیرهای ورودی شما به این استان از جمله ساوه به همدان و زنجان به همدان، پرترددترین مسیرهای ورودی به این استان هستند.

برای رسیدن به شهر همدان، بسته به اینکه از کدام جهت قصد سفر به این شهر رادارید می‌توانید از جاده‌های متفاوتی عبور کنید. اگر قصد سفر به همدان از سمت شمال استان یعنی ساوه و زنجان رادارید بهترین راه، آزادراه ساوه –همدان است. این آزادراه که 175 کیلومتر طول دارد درسال 1388 به بهره‌برداری رسیده است ودرطرح توسعه‌ای آزادراه همدان به سنقر، کرمانشاه و پس‌ازآن به خسروی و عراق متصل می‌شود به همین دلیل به این مسیر آزادراه کربلا نیز گفته می‌شود.

پایانه‌های اتوبوس‌رانی: اگر نمی‌خواهید از خودرو شخصی استفاده کنید و گزینه مورد علاقه شما برای سفر به این شهر، اتوبوس است، پایانه‌های اتوبوسرانی این شهر از جمله پایانه بزرگ همدان در میدان عاشورا، پایانه اکباتان در خیابان اکباتان، پایانه سفیدآبی واقع در بلوار بدیع‌الزمان همدانی آماده خدمات‌رسانی به شما هستند.

جمعیت

جمعیت استان همدان 1 میلیون و 758 هزار و 268 تَن و گستره آن 20 هزار و 173 کیلومتر مربع است

زبان و گویش

ترک‌ها در شمال و غرب و شرق استان به‌ویژه در شمال و غرب شهرستان همدان ساکن‌هستند.

لرولک که این تیره‌ها در جنوب استان و شهرستان‌های ملایر، نهاوند و بخش سامن (بخش سامن یکی از بخش‌های تابعه شهرستان ملایر در استان همدان در غرب ایران است. شهر سامن که یکی از کهن‌ترین شهرهای استان همدان است، مرکز بخش سامن است.) ساکن هستند. کُردها که این اقوام در غرب وشمال غربی و در مجاورت استانهای کردستان وکرمانشاه سکونت دارند. فارس‌ها که این اقوام بیشتر ساکنان مرکز استان را تشکیل می‌دهد.

زبان بیشتر مردم استان همدان فارسی است. ولی به علت هم‌جواری با استان‌های لرستان، کردستان و زنجان دارای گویشورانی از زبان‌های لری، کردی و ترکی نیز است. در استان همدان زبان‌ها و گویش‌های گوناگونی رایج است که فارسی، لری و لکی و کردی از برجسته‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود. فارسی‌زبان‌ها بیشتر ساکن مرکز استان (شهر همدان) هستند و از قدیمی‌ترین مردم این منطقه شمرده می‌شوند که از روزگار مادها در این سرزمین اسکان‌یافته‌اند همچنین مردم شهرهای نهاوند و ملایر به گویش پارسی میانه یا پهلوی سخن می‌گویند.

شهرستان‌های استان همدان: اسدآباد • بهار • تویسرکان • رزن • فامنین • قروه‌درجزین • کبودرآهنگ • ملایر • نهاوند • همدان

شهر‌های استان همدان: ازندریان • اسدآباد • برزول • بهار • تویسرکان • جورقان • جوکار • دمق • رزن • زنگنه • سامن • سرکان • شیرین‌سو • صالح‌آباد • فامنین • فرسفج • فیروزان • قروه درجزین • قهاوند • کبودرآهنگ • گل‌تپه • گیان • لالجین • مریانج • ملایر • مهاجران • نهاوند • همدان

بخش‌ها استان همدان: لالجین • گیان • جوکار • خزل • زرین‌دشت • زند • سامن • سردرود • شرا • شیرین‌سو • صالح‌آباد • قلقل‌رود • پیشخور • گل‌تپه

شمار روستاها استان همدان: استان همدان دارای 1,210 روستا است.

تنوع اقلیمی (آب‌وهوا و پوشش گیاهی و جانوری): استان همدان منطقه‌ای است افراشته، کوهستان الوند که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است جز پیش کوه‌های داخلی زاگرس است. بلندی‌های مهم استان عبارت‌اند از: گرمه و سرده در ملایر، آلمابلاغ در میانه اسدآباد و بهار کوه، بوقاطی در کبودرآهنگ، گرویاگری در جنوب نهاوند و خان گرمز در سیاه دره تویسرکان و رشته‌کوه زاگرس با قله زیبای الوند میانه تویسرکان و همدان.

در ناحیه شمال شرقی و شرق بلندی‌های الوند در میان کوه الوند و کوه گرین زمین‌های پست و دشت‌های هموار استان قرار دارد. دشت‌های پهناور شمال و شمال شرقی استان در گذرگاه بادهای سهمگین است. توده‌های هوا به‌راحتی این کرانه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. استقرار این دشت‌ها در همسایگی کرانه‌های بلند و کوهستانی باعث وزش بادهای تندی در سطح استان می‌شود. به همین دلیل استان همدان از مناطق بادخیز کشور به شمار می‌آید و بیشتر شهرستان‌های استان همدان در بلندی‌ها واقع‌شده‌اند. میانگین سرعت باد در استان همدان چهار متر در ثانیه گزارش‌شده است.

ازدیگرعوامل کارگر در شرایط جوی این استان یکی دوری آن از دریا و دیگری جریان‌های پرفشار هوایی سرد شمالی و غربی است. به‌طورکلی مناطق بلند استان آب‌وهوای سرد کوهستانی دارد و مناطق جنوبی آن ملایر و نهاوند دارای آب‌وهوای معتدل کوهستانی است.

بیشینه مطلق دمای هوا در این استان 8/36 و کمینه مطلق آن 6/29، و میانگین گرما آن 6/9 درجه سانتی‌گراد است. گرم‌ترین ماه‌های سال، با بیشینه دمای 35 درجه سانتی‌گراد تیر و مرداد است و سردترین ماه‌های سال با میانگین 4/25، درجه سانتی‌گراد دی و بهمن است. تراز سالانه بارندگی بیش از 300 میلی‌متر است که در ماه‌های گوناگون سال متغیر است، به‌طوری‌که در فروردین بیشینه 95 میلی‌متر، در اردیبهشت 82 میلی‌متر، در خرداد 81 میلی‌متر و در دیگر ماه‌ها نیز به فراخور فصل متغیر است.

استان همدان با 143 روز یخبندان در سال یکی از سردترین استان‌های کشور است. سردترین ماه‌های سال، دی، بهمن، اسفند و گاهی فروردین است.

وزش باد در سطح استان کمابیش در همه ماه‌های سال پیوستگی دارد. انواع جریان بادهای این استان، عبارت‌اند از بادهای شمال و شمال غربی که بیشتر در فصل بهار و زمستان جریان پیدا می‌کند و بیشتر مرطوب و باران‌زاست. بادهای غربی، شرقی که بیشتر در فصل پائیز می‌وزد. بادهای محلی که بر اثر دوگانگی فشار میان بلندی‌ها و دشت‌ها پدید می‌آید، مانند باد کور در ناحیه اسدآباد.

آب‌وهوای استان، تحت تأثیر پهنای جغرافیایی، بلندی، جایگاه، امتداد کوه‌ها و فاصله از دریاست. به‌طورکلی آب‌وهوای استان درنتیجه وجود کوه‌های بلند، رودخانه‌ها و پستی بلندی‌های زیاد به‌شدت متغیر است. زمستان‌های این استان سرد، پربرف و باران و در تابستان‌ها دما معتدل است. برخورداری استان از آب‌وهوای کوهپایه‌ای، دشت‌های قابل‌کشت، توانایی بالای کشاورزی، برخورداری از امتیازهای طبیعی و عمومی گردشگری و برخی زیرساخت‌های تولیدی وصنعتی از جمله برتری‌های رقابتی این استان بوده که هماهنگ با آن چگونگی اشتغال و بیکاری استان در سطح نامطلوبی ارزیابی می‌شود.

فصل زمستان در همدان

شهر کهن همدان و آبادی‌های پیرامون آن، زمستان دراز و بسیار سرد دارد. هوا از آغاز ماه آذر چنان سرد می‌شود که مردم ناچارند کرسی بگذارند. در برخی خانه‌ها باآنکه بخاری دارند کرسی هم می‌گذارند زیرا داشتن کرسی از واجبات است و تا زیر کرسی نروند درست گرم نمی‌شوند. اگر کف اتاق هم سطح زمین باشد و زیر آن زیرزمین یا اتاق دیگری نباشد بهتر آن است که در زمین چاله بکنند. چون چاله آتش را بهتر گرم می‌کند ولی اگر بخواهند در اتاق‌های فوقانی کرسی بگذارند ناچار از منقل استفاده می‌کنند. هنگامی‌که هم هوا گرم شد و کرسی را برداشتند، یک‌تخته را به‌اندازه دهانه چاله روی آن می‌اندازند و اتاق را فرش می‌کنند.

پوشش جانوری

بر پایه آخرین بررسی و گزارش کارشناسان محیط‌زیست نزدیک به 1 هزار 131 گونه جانوری شامل پستاندار، پرنده، خزنده و دو زیستان در اکوسیستم‌های خشکی و آب‌های ایران زیست می‌کنند؛ از این شمار رویهمرفته 249 گونه در استان همدان بر پایه دیده‌ها در سرشماری‌های سالانه شناسایی‌شده است. نزدیک به 22 درصد تنوع زیستی کشور را شامل می‌شود.

پوشش گیاهی

ازنظر تنوع گونه‌های گیاهی نیز در کشور 8 هزار گونه گیاهی شناسایی‌شده است؛ از این تعداد 1 هزار و 540 گونه در همدان مشاهده و شناسایی‌شده است؛ که در مجموع شاهد بیش از 19 درصد تنوع گونه‌ای در استان هستیم.

نخجیرگاه شهریاران هخامنشی

دو هزار و پانصد سال پیش‌ازاین شاهنشاهی هخامنشی نیمی از دنیای باستان را در اختیار خود داشت و هگمتانه به‌عنوان یکی از دو پایتخت این امپراتوری نگین جهان هستی بود. داریوش اول (522 تا 486 ق.م) بر دل خاره‌های الوند کوه وَرجاوند، پس از سنگ‌نبشته بیستون دومین سنگ‌نبشته خود را برای آیندگان به یادگار گذاشت و پس از وی فرزندش خشایار شاه اول (486 تا 466 ق.م) همان متن سنگ‌نبشته را با اندک دگرگونی‌ به نام خود جاودان کرد. این اثر تاریخی در مسافت 5 کیلومتری جنوب غربی شهر تاریخی همدان و در پایان راه سرسبز عباس‌آباد به سمت الوند کوه و در کنار آبشار گنج‌نامه میزبان دوستداران تاریخ و طبیعت است.

لشگر اعراب به سال 26 هجری برابر با 645 میلادی وارد همدان شد. از میانه‌های سده سوم ریاست شهر در اختیار علویان قرار گرفت و بنای ارزشمند گنبد علویان یادگار این دوره است. در سال 319 هجری قمری، مرداویچِ زیاری بانی آل بویه به قهر بسیاری از ساکنان آن را هلاک نمود و شیرسنگی معروف را از دروازه‌های شهر به خاک افکند. در سال 345 هجری قمری شهر براثر زلزله زیان فراوان دید و تشنجات مذهبی نیزدرسال 351 هجری قمری جان بسیاری از مردم را گرفت. در سده چهارم و پنجم کشمکش‌های فراوانی میان سلسله‌های حسنویه، دیلمیان، وکاکویه در همدان که یکی از مراکز عمده جنگ و ستیز میان آن‌ها بود رخ داد. همچنین باباطاهر عارف و شاعر وارسته مشهور در این روزگار در شهر همدان می‌زیست. در سال‌های 387 تا 412 ق شمس الدوله ابوطاهر شاه خسرو دیلمی در همدان حکومت داشت و ابوعلی سینا طبیب و دانشمند بزرگ ایرانی در این شهر پایه وزارت او را داشت. در اواخر سده پنجم این شهر پایتخت بوییان جبال بود. ترکمانان غز به سال 420 همدان را تاراج کردند و از نیمه سده پنجم ترکمانان سلجوقی بر آن چیره گشتند در سده ششم با تجزیه امپراتوری آن‌ها، همدان پایتخت سلاجقه عراق عجم شد. تاخت‌وتاز مغولان (618 و 621 ق) بسیاری از آبادی‌ها و شهرهای استان از جمله همدان را یکسره دستخوش ویرانی ساخت و کثیری از اهالی آن در دفاع قهرمانانه در برابر سپاه جرار مغول جان باختند. اندکی بعد شهرکی در حومه شمالی شهر سابق بنام همدان نو گرفت. در دوره ایلخانیان این شهر تا اندازه‌ای اهمیت پیشین را بازیافت و در زمان وزارت خواجه رشیدالدین فضل اله همدانی (718 ق) شهر همدان مورد توجه ویژه بود. ابنیه اسلامی مانند، استر ومردخای، آرامگاه پیشین باباطاهر، امامزاده اظهر، هود، حبقوق نبی و... از این دوره است. در روزگار صفویان شهر دوباره از نعمت‌آبادانی بهره‌مند گشت، برپایی کاروانسراها، مدارس، پل‌ها در شهر همدان و دیگر نقاط استان از جمله در تویسرکان روشنگر نگاه صفویان به آبادانی شهرها است. در دوره زندیه همدان در دست فرمانروایان آن خاندان بود.

نام همدان برای نخستین بار در سال 1,100 ق. م در کتیبه تیگلات پلیسر اول، شاه آشور به چشم می‌خورد که آن را امدانه یا همدانا ذکر کرده است، ولی در سنگ‌نبشته‌های عهد هخامنشی آن را هگمتان و در کتاب هردوت یونانی اکباتان می‌خوانیم. نام اصلی این شهر هانگ ماتانا یا هاکاماتانا بوده که معنی آن محل اجتماع هست و به واژه انجمن نزدیک است. در تورات اخمشا نوشته‌شده که مرکب است از هاخای زندی وثانای پالی که شاخه‌ای از زبان سانسکریت است وثانا به معنی ستان فارسی به معنای محل ومکان است. اخمثا را به شهر دوستی ومحل دوستی ترجمه کرده‌اند، زیرا شاهان ایران در تابستان، دوستان خود را به این شهر دعوت می‌کردند. اعتمادالسلطنه بر این عقیده بود که نام این شهر همدان بوده، چه هم معنی اتفاق و دان معنی ظرفیت را می‌رساند، یعنی مجمع متفقین.

بنای شهر همدان را به دیاکو پادشاه ماد نسبت می‌دهند. شهر همدان به نام های اکباتان، هگمتانه، آنادانا یا همدانا معروف است. شهر همدان در زمان فرمانروایی بخت‌النصر ویران شد و بعدها داریوش بزرگ آن را دوباره‌سازی کرد.

در زمان اشکانیان تیسفون پایتخت کشور بود. همدان در این دوران پایتخت و اقامتگاه تابستانی شاهان اشکانی شد. پس از اشکانیان ساسانیان نیز کوشک‌های تابستانی خود را در این شهر بنا کردند. ویرانه‌های باروی دِژ اشکانی بر فراز تپه مصلی و مجسمه شیرسنگی یکی از دروازه‌های همدان از آثار این دوره است.

درسال 23 ق براثر جنگ نهاوند همدان به تصرف اعراب درآمد. همدان در زمان دیلمیان (319 ق) آسیب فراوان دید. در سده ششم هجری سلجوقیان مرکز خود را از بغداد به این شهر منتقل کردند و مدت پنجاه سال این شهر پایتخت سلجوقیان بود. پس از حمله مغول این شهر به ویرانه‌ای مبدل شد. در زمان صفویان این شهر از نعمت‌آبادانی بهره‌مند شد. پس از برافتادن صفویان این شهر به تصرف عثمانی درآمد که پس از شش سال به دست نادرشاه باز پس گرفته شد.

شهر همدان به‌واسطه قرار گرفتن درگذر راه‌های اصلی منطقه غرب ایران در سده­های اخیر همواره از نظر بازرگانی مورد توجه بوده است. همچنین این شهر در راه جاده ابریشم قرار داشته است.

صنعت: مزیت‌های استان همدان با در نظر گرفتن شرایط و اوضاع آب‌وهوایی و جغرافیایی در سه بخش صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات به شرح زیر است:

صنعت و معدن

1. مزیت نسبی در وجود معادن گرانیت، سنگ آهک، سنگ ساختمانی، فلدسپات، سرب، روی، نقره آهنگران، گچ، لیمونیت، سیلیس، تراورتن، سنگ آهن وجود معادن طبیعی در این استان امکان فعتات صنایع وابسته به معدن را فراهم نموده است.
2. مزیت نسبی در تولید سرامیک و سفال دراین رابطه می‌توان به فعتات هایی نظیر ایجاد سرامیک‌های هنری اسلیمی، رنگ آمیزی این سرامیک‌ها وبازار بسیار خوبشان چه در داخل و چه در خارج اشاره نمود.
3. مزیت نسبی در صنایع تبدیلی، تکمیلی و بسته بندی محصولات شیر وفراورده های لبنی وبستنی، صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی و تولید و بسته بندی شیره انگور، بسته بندی و عرضه گیاهان دارویی

کشاورزی

1. مزیت نسبی در تولید محصولات باقی نظیر انگور آبی، سیب، گردو آب‌وهوای خنک این محدوده باعث شده که تولید محصولات کشاورزی به‌ویژه گردو و انگور شهرهای این استان در ایران زبانزد همگان باشد.
2. مزیت نسبی در تولید یونجه وسایر نباتات علوفه‌ای، جو، کلزا و سایر دانه‌های روغنی و چغندر قند
3. مزیت نسبی در دامداری و دامپروری یکی از اهداف این سایت آشنایی مخاطبین با نژادهای مناسب هر اقلیم با سرعت رشد و سود آوری بالا است.
4. مزیت نسبی در پرورش زنبور عسل
5. مزیت در توسعه و کشت گلخانه‌ای امروزه کشاورزی در مناطق مختلف جهان با هر آب‌وهوایی به‌صورت صنعتی و علمی در حال گسترش است تا گونه‌های بهتر را در شرایطی مطلوب‌تر پرورش داد. فضای گلخانه فضایی است مناسب برای تولید طیف وسیعی از محصولات کشاورزی در محیطی قابل کنترل و برنامه ریزی
6. مزیت نسبی در تولید گیاهان دارویی امروزه تولید گیاهان دارویی در جهان به جهت مواجهه با اقبال عمومی بسیار طرفدار پیدا کرده است و از مشاغل پر بازده است. درکنار این موارد می‌توان به مزیت درمانی گیاهان به نسبت درمان شیمیایی اشاره کرد. پس این کار یک فعتات هر سر سود چه در جهت جامعه و سلامتشان و چه در جهت کسب سود است.

خدمات

مزیت نسبی در فعتات های مرتبط با گردشگری با وجود جاذبه‌های طبیعی تاریخی، فرهنگی اولویت سرمایه گذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استان، قطعه بندی، بسته بندی و انجماد گوشت قرمز و مرغ به‌عنوان طرح توسعه واحدهای کشتارگاهی موجود، بسته بندی تخم‌مرغ، انواع فرآورده‌های لبنی نوین با بسته بندی‌های جدید با نگاه صادرات، درجه بندی و بسته بندی و فرآوری انواع میوه جات و سبزی جات، صیفی جات و محصولات گلخانه‌ای، فرآوری سیب‌زمینی (فرنج فرایز، چیپس، پودر، پوره، نشاسته، گلوکز و...)، درجه بندی وبسته بندی سیب‌زمینی و پیاز، احداث و جایگزینی انبارسردنگهداری محصولات کشاورزی خصوصاسیب‌زمینی باانبارهای سنتی موجود، تولید ترشیجات و شوریجات صرفاً به‌صورت صنعتی، احداث سردخانه کنترل اتمسفریک و زیر صفر، فرآوری و بسته بندی گردو، عمل آوری و بسته بندی خشکباروحبوبات و غلات، تولید انواع سالاد و غذاهای آماده مصرف، فرآوری و بسته بندی انگور (کشمش و...)، در خصوص کود زیستی (بیولوژیک) استعلام و هماهنگی با دفتر امور صنایع کشاورزی ضروری است. در خصوص کودهای تا (بجز ورمی کمپوست) بر اساس نیاز استان و با در نظر گرفتن واحدهای در دست احداث و میزان مواد اولیه در استان جزء اولویت‌ها است. طرح‌های صنایع تبدیلی در مناطق ویژه اقتصادی با تاکید بر صادرات (در صورت فعال بودن منطقه ویژه فامنین و جهان آباد) طرح‌های صنایع تبدیلی در شهرستآن‌هایی که بیش از 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارند.