جاذبه های گردشگری(جاذبههای گردشگری استان تهران "دماوند")
جاذبههای گردشگری دماوند
یادمان شیخ شبلی سازهی برج هشتضلعی همراه با تزئینات آجرکاری به شیوه سلجوقی است. گنبد آن از گونه مخروطی کوتاه بوده و در بخش زیرین مرکز برج، سرداب مستطیلی شکل ساختهشده است. مصالح بهکاررفته در بنای برج آجر، قلوهسنگ و ملات گچ است. بنای برج شبلی شاهکار هنر آجرکاری روزگار سلجوقی است و میتوان آن را با آرامگاه امیر اسماعیل سامانی و برجهای خرقان قزوین مقایسه کرد.
پل تاریخی نمیر در سوی شمال غربی جنوب شرقی با یک دهانه درراه ارتباطی تهران به فیروزکوه در روزگار صفوی و پیش از آن ساختهشده است. کمان دهانه پل به گونه جناغی و از جنس آجر است. مصالح اصلی بهکاررفته در پل سنگ لاشه و ملات ساروج است. به نظر میرسد دیرینگی این پل به سدههای سه و چهار هجری بازگردد.
پل فردوسی دلیچایی در فاصله نودوهفت کیلومتری راه تهران به فیروزکوه دارای پنج دهانه است که سه دهانه آن به یک اندازه و دو دهانه کناری آن کوچکتر است. در بخش بالایی دهانه میانی یعنی بخش بالادست غربی و جنوب شرقی پل دو کتیبه وجود دارد که نام پل، سال احداث و اداره طرق ناحیه هشت، روی آنها نوشتهشده است. درازای پل چهلوپنج متر و پهنای آن نزدیک به پنج متر است. مصالح اصلی پل از سنگهای تراشدار و ملات سیمان است.
قلعه خوراب فاجان قلعه بر بالای تپهای مخروطی از جنس خاک ساختهشده و از نشانهها چنین برمیآید که درگذشته جایگاه اصلی روستای فاجان بوده است. در حال حاضر بر روی تپه شواهدی از معماری دیده نمیشود. ولی شواهد فرهنگی فراوانی در سطح آن دیده میشود که حکایت از ارزش تاریخی و فرهنگی آن درگذشته دارد. قلعه در بَر غربی روستای فاجان دماوند و پیشینه آن بهپیش از اسلام و سدههای نخستین اسلامی بازمیگردد.
خانه تاریخی جناب دماوندی شهر دماوند بااینکه دارا بودن پیشینه پررونق تاریخی طولانی، بدون خانه تاریخی سالم ارزشمند است. بیشتر خانههای تاریخی آن ویران و نوسازی شدهاند. تنها خانه متعلق به روزگار قاجار شهر دماوند که کموبیش سالم مانده است، خانه جناب دماوندی در محله احمدآباد دماونداست. بخشهایی از آن متعلق به روزگار صفوی و بخشهایی نیز متعلق به روزگار قاجار است. مالک این خانه ملاعلی میرزای معلم، معلم سلطان مراد میرزا (حسامالسلطنه) پسر عباس میرزا، فاتح هرات بود. بعدها به دست بازماندگان صاحبخانه مداخلاتی در سازهی اصلی صورت گرفته است.
وادان روستایی در دهستان جمعآبرود واقع در شهرستان دماوند استان تهران ایران است. این روستا در جنوب شرقی شهر دماوند و در فاصله هشتاد کیلومتری شرق تهران قرار دارد. رشتهکوه قره آقاج که در سرتاسر غرب روستا گسترشیافته است در اثر چینخوردگی آلپ و هیمالیا هم زمان با رشتهکوههای البرز و زاگرس در اواخر روزگار ترشیاری به وجود آمده است. رودخانهای شناختهشده به رودخانه وادان که از شمالیترین بخش وادان سرچشمه گرفته در حرکت دائمی خود به سمت جنوب از روستاهای تاسکین، وادان، کوهان، کیلان، ساران، دوآب و ویرانه گذر کرده و سرانجام به ایوانکی میریزد. جاذبههای وادان عبارتاند از:
غار: دخمهای بزرگ در صخرههای سنگی سترگی در محلهای موسوم به زیر کمر وجود دارد که از آن تحت عنوان غار یاد میکنند. هرچند که چشمانداز آن از دور دهنه غار گستردهای را نشان میدهد ولی عمق آن به بیش از چهار متر نمیرسد.
پیر چنار: جوزدار در کموبیش دو کیلومتری غرب وادان واقعشده است. این بخش بسیار پهناور است. وجود دخمههایی در این مکان خود دال بر این مدعاست که درگذشتهای نهچندان دور، این منطقه یکی از قطبهای تولید فرآوردههای کشاورزی همچنین چراگاه تعداد بیشماری گاو و گوسفند بوده است. در میان این بخش پهناور، درخت چناری وجود دارد که بنا به گفته اهالی پایندگی آن به بیش از شش سده میرسد. اهالی روستا، باور ویژهای به آن دارند و در ایام ویژهای به دیدار آن رفته و نذورات خود را ادا مینمایند.
آب معدنی: بنا به برخی حکایات و روایات از سوی ریش سپیدان روستا، چشمهای بر روی کوه قوچعلی و در سرزمینی به نام آفتاب وجود داشته که از آن بهعنوان کمبود آب یاد میکردند؛ نشانههای آن هنوز پابرجاست و در بخشی از فصول سال آب اندکی از آن روان میشود. گذشتگان را رای بر آن بوده که آب این چشمه کاربرد دارویی داشته، رنگ آن تیره بوده و مزه گس داشته است.
بناهای تاریخی: چشمه شاه، قلعه کافر و قلعه وادان از بناهای بسیار کهن روستا است. از دیگر بناهای تاریخی و آیینی میتوان از سقاخانه حضرت ابوالفضل العباس (ع) نام برد. مردم روستا، ارادت ویژهای به این جایگاه مقدس دارند. این ارادت از برای آن است که مردم این روستا، معجزات فراوانی از اینجا سراغ دارند. اهالی برخی از نذورات خود را در این جایگاه مقدس بجای می آورند.
مسجد قدیمی: اگرچه سرگذشت معتبری برای ساخت این مسجد هنوز پیدا نشده ولی برآورد میشود که دیرینگی بالایی داشته است. شواهد نشان میدهد که در میانسالهای هزار و سیصد و چهلوهفت تا هزار و سیصد و چهلونه از بیخ و بن ویران و از نوساختهشده است. ساختن مسجد تازه به دست دو فرد نیکوکار به نام های حاج آقا توسلی و حاج میرزاعلی محمدکاظمی صورت پذیرفته است.
امامزاده قاسم: این امامزاده هماکنون در شمالیترین بخش وادان و ابتدای روستای تاسکین قرار دارد.
امامزاده زینالعابدین ابن عقیل: که در مرز میان وادان و محله کوهان قرار دارد، این سازه به کوشش سازمان میراث فرهنگی نوسازی و بازسازیشده است. از آنجایی که گورستان مشترک محله کوهان و وادان نیز در همسایگی این امامزاده واقعشده است شبهای جمعه پذیرای خیل عظیمی از دلدادگان به ائمه اطهار است. گردهمایی اهالی محله کردر، محله کوهان و بیدک نیز در روز عاشورا در این محل است. پیشینه ساختمان این امامزاده به سدههای هشت یا نه هجری برمیگردد.
بشار برف تنگه لار این آبشار در شرق منطقه لار دماوند، در دو کیلومتری شرق ملک چشمه لار در دره زیبای کوههای لار صادق به نام برف تنگه واقعشده است. دشت لار یا لار در کوهپایه قله دماوند واقعشده که در تقسیمات کشوری ایران جزو بخش لواسانات شهرستان شمیران استان تهران است. دشت لار از بالادست به کوههای شهرستان نور مازندران از خاور و شمال شرق به کوه دماوند، از جنوب شرق به ایرا، شهرستان دماوند و پلور مازندران از پاییندست به افجه و امامه و لواسان بزرگ و از باختر به خاتون بارگاه و گرمابدر کشیده شده است. دشت لار در سال پنجاهوچهار بهعنوان پارک ملی لار ثبت شد. گستره لار در نزدیک به هفتادوسه هزار و پانصد هکتار است. از سال شصتویک بر پایه مصوبه شورای عالی حفاظت محیطزیست بهعنوان بخش حفاظتشده اداره میشود و از سال هفتاد برخی از مناطق آن برای شکار و تیراندازی ممنوع اعلام گردید.
آبشار جنگلک در استان تهران واقع است. این آبشار در هفت کیلومتری شرق شهرستان دماوند و محله روحافزا در دره گروبار قرار دارد. وجود درختان بید و رودخانهای پرآب، آبوهوای دلنشین و دلپذیری را به این منطقه زیبا داده است. آبشار آینه رود در دماوند یکی از جاذبههای گردشگری این شهر است. بلندی آبشار در نزدیک به سیوپنج متر و در بلندی دو هزار و سیصد و بیستمتری از سطح دریا درارتقاعی بسیار بلند قرارگرفته است. دسترسی به آبشار از راه شرق شهرستان دماوند و تنگ گروبار امکانپذیر است. در دره گروبار درختان کهنسال ارس و گردو با پایندگی چندین صدساله وجود دارد که ستبری هرکدام از آنها به چهارده متر میرسد. در این منطقه کهن سنگ آسیاب و گورهای فراوان و بازار وجود داشته و پیشترها جایگاه دادوستد اهالی بوده است که از نظر میراث فرهنگی بسیار درخور است. آبسرد شهری در پیرامون محور فیروزکوه و قطب بسیار برجستهای در گردشگری بخش شمال شرق استان تهران که نیازمند پرداختن ویژه مدیران و سرپرستان فرادستی است.
شهر آبسرد، یکی از شهرهای خوش آبوهوای شمال شرق استان تهران است که در بخش مرکزی شهرستان دماوند واقعشده است. این شهر در شصتوپنج کیلومتری پایتخت و در پیرامون محور تهران به فیروزکوه قرارگرفته است. پیشینه شکلگیری هسته نخستین آبسرد به بیش از هزار و صدسال پیش و پیشینه محلههای مرانک و تاسکین (روستاهای کهن) به سدههای شش و هفت هجری برمیگردد.
چشمه تیزآب در فاصله پنج کیلومتری شمال شهر دماوند در محلی به نام دشتمزار واقعشده است. آب این چشمه تند و گس است و ویژگی درمانی فراوانی دارد از جمله آنکه برای درمان بیماریهای پوستی و گوارشی استفاده میشود. وجهتسمیه این چشمه (تیزآب)، به سببترش و ویژه بودن مزه آب این چشمه است.
دریاچه تار در سی کیلومتری شرق شهرستان دماوند واقعشده و از جمله دریاچههای آب شیرین کوهستانی به شمار میرود. این دریاچه با جهت شمال غربی به جنوب شرقی، روی محور چیندار میان دو رشتهکوه قره داغ (کوه دو برار) در بالادست و کوه زرین در پاییندست قرار دارد. جایگاه جغرافیایی دریاچه تار بهگونهای است که گرداگرد آن را با فواصل گوناگون، کوههایی دربر گرفته که از سطح دریاچه بین پنجاه تا پانصد متر بلندی دارند. در گوشه و کنار دریاچه هیچگونه پوشش جنگلی و درخت وجود ندارد و بادهای غربی سرد همیشه در پیرامون این دریاچه در جریان است. البته درگذشتههای نهچندان دور این منطقه پوشیده از آویشن بوده که به دلیل فرسایش شدید، دیگر نشانی از آنها باقی نمانده است.
چشمه اعلاء در دامنه بلندیهای شمال غربی شهر دماوند در میان یکی از درههایی که آبریز آن از غرب به شرق امتداد دارد چشمهای است که سرآغاز حیات در این منطقه است، آب معدنی این چشمه بسیار گوارا بوده و خرمی ویژهای به آن بخش بخشیده است.
روستای آرو در صد کیلومتری شهر تهران و در غربیترین نقطه از شهرستان دماوند واقعشده است. روستای آرو که در بَر شمالی راه تهران،فیروزکوه قرارگرفته است به علت قرار گرفتن در دامنه کوه و بلندی بالا در سنجش با زمینهای پیرامون دارای چشمانداز کمنظیری است. روستای آروی دارای جمعیتی بالغبر هزار نفر ساکن است. همچنین این ناهمسانی سطح باعث آب و هوایی دلپذیر در سراسر فصول سال شده است.
اماکن مذهبی
مسجد جامع دماوند یکی از سازههای ارزشمند متعلق به دوره سلجوقی در دماوند، مسجد جامع است که در درازنای تاریخ چندین باربر اثر عوامل متعدد مانند زمینلرزه ویران و دوباره برپاشده است. ساخته با دو شبستان در سوی شمالی جنوبی همراه با ورودی کموبیش بزرگی آراسته به کاشی هفترنگ و نقوش گلوبوته اسلیمی خودنمایی میکند. ایوان نماها و پنجرهها با بهکارگیری کاشی هفترنگ آذینشده و کتیبهای از جنس کاشی به شکل پشت سرهم در بخش بالایی ساختمان دیده میشود. در طبقه زیرین مسجد و در جبهه شمالی آن شبستان کوچکی وجود دارد که هم دوره با بنای نخستین مسجد است و بهعنوان شبستان زمستانی از آن استفاده میکردهاند. این بخش از ساختمان در حال حاضر کاربرد نخستین را ندارد. کهنترین بخش کنونی مسجد، منار آن است که اصالت نخستین خود را همچنان حفظ کرده است. این بنا در میان شهر دماوند جا گرفته است.
امامزاده عبدالله و خلیل الله (ع) بنای بقعه از آنِ به سده شش و هفت هجری قمری و از برجهای آرامگاهی ترکدار به شمار میرود که دارای شصتوهفت ترک زاویهدار با گوشههای تیز است. ضریح آن از جنس چوب آراسته به منبتکاری است و متعلق به روزگار صفوی است. پیبندی و پیسازی بقعه با مصالح قلوهسنگ و ملات گچ است ولی در بخشهای فوقانی گواه بهرهگیری از خشت و فنون آجرکاری هستیم.
امامزاده حمزه (ع) سازه بر روی پلان هشتضلعی ساختوساز شده است. در بخش بالایی هر یک از اضلاع هشتگانه با بهکارگیری از هنر یزدی بندی تزئیناتی انجام دادهاند. ورودی اصلی در بخش پاییندستی بقعه قرار دارد. مصالح بهکاررفته در ساخت سازه سنگ لاشه، سنگهای کف رودخانه و ملات گچ و ساروج است. تناسبات اضلاع و گنبد رک برافراشته بنای امامزاده حمزه مبارکآباد آن را در نوع خود منحصربهفرد کرده است. امامزاده حمزه در روستای مبارکآباد، چهلوسه کیلومتری راه تهران آمل قرار دارد.
امامزاده قاسم (ع) در روستای تاسکین دماوند و متعلق به سده شش و هفت هجری است. این بقعه با پلان مدور و گنبدی دو پوش همراه با قوس عرقچین از داخل و نمای خارجی به شیوه رک ساختوساز شده است. گنبد رک آن را میتوان در شمار گنبدهای رک برجسته در منطقه دانست. ورودی بنا در بَر شرقی آن قرارگرفته است و بنا از تناسبات شگفتانگیز برخوردار است.
امامزاده هاشم (ع) امامزاده در زمینی به گستره بیش از هزار مترمربع با چهار سفرهانداز در جهت شمال و جنوب احداثشده است. آرامگاه و ضریح در سومین سفرهانداز و در سوی غربی سازه واقعشده و ورودی بقعه در برابر این سفرهانداز تعبیهشده است. بخش بزرگی از پوشش و نیمی از بدنه بقعه با آیینهکاری آراستهشده است. سازهی تاریخی امامزاده و دو کاروانسرای همسایه آنکه دارای ارزش فوقالعاده بود، توسط اداره اوقاف تخریب و کلیه بناهای کنونی آن تازه است. امامزاده در ضلع شمال غربی راه تهران به آمل آرامگرفته است.
امامزاده عبدالله (ع) در روستای آیینه ورزان از توابع دماوند از آنِ به پایان دوره ایلخانی است. بنای بقعه از نوع برجهای آرامگاهی با پلان هشتضلعی و گنبد کله قندی است. فضای داخلی بقعه با کاشیهای منقوش چهارضلعی زیور دادهشده است. ضریح چوبی مقبره با استفاده از هنر منبتکاری تزئین و دارای کتیبهای به خط نستعلیق مربوط به روزگار صفوی است. مصالح عمده بکار رفته در سازه قلوهسنگ، ملات گچ و در مواردی آجر است.
امامزاده برهانالدین (ع) روستای ویرانه دماوند دارای برج آرامگاهی هشتضلعی است. معجر چوبی داخل آرامگاه باهنر گره چینی مزین شده است و بر روی آن کتیبهای تاریخی مشاهده میشود. بنا متعلق به دوره تیموری و صفوی بوده و بخشی از نمای خارجی بنا در سالهای اخیر به دست هیئتامنا امامزاده بازسازیشده است.
مسجد جامع کیلان در مرکز بافت قدیم شهر کیلان شهرستان دماوند متعلق به دوره ایلخانی و تیموری و یکی از مساجد ارزشمند تاریخی استان تهران، مساجد جامع کیلان است. صحن مسجد مستطیل گونه و در سوی شمالی جنوبی ساختهشده است. حدفاصل میان ستون ردیف یک تا دیوار، صفه ای به بلندی شصت سانتی متر احداثشده است. این فضاسازی در نوع خود پدیدهای نایاب در ساخت مسجد به شمار میرود. بیشتر مصالح بهکاررفته در این سازه سنگ، خشت و گل است. مسجد دارای سه رج ستون پنجتایی قطور مشهور به «پافیلی» است که یکی از شاخصههای مساجد دوره ایلخانی است.
بقعه سیدگته میر (میر مطهر) نقشه بنا از نوع چلیپایی متشکل از دو مستطیل متقاطع است که زوایای آن دارای پسوپیش رفتگیهایی است. گنبد آن از نوع آگون دار دوپوش است. تزئینات آجرکاری، کاربندی و یزدی بندیهای زیر گنبد و ایوان نماهای زیرپوشش داخلی ساقه گنبد دارای تزئیناتی از نوع نقوش اسلیمی ماری و گچبریهایی به اشکال گیاهان است و این از برتریهای ارزشمند معماری و هنری بقعه به شمار میرود. تزئینات درونی سازه در گونه خود منحصربهفرد و فوقالعاده زیباست.
خانه تاریخی محمدباقر علوی در بافت کهن روستای مرانک دماوند مربوط به آغاز دوره پهلوی است. این دو بنا دارای دوطبقه است و نمای آن پوشیده از آجر و سقف آن نیز با تیرهای چوبی و شیروانی پوشیده و از زیر با گچاندود شده است. مصالح بکار رفته در بنا آجر و ملات گل آهک است. روستای مرانک را باید مرکز خانه های تاریخی دماوند دانست که بیش از شانزده خانه تاریخی ارزشمند دارد. بنا در طبقه دو دارای دو ایوان، یکی در بَر شرقی و دیگری در بَر شمالی است که هر یک در فصول تابستان و زمستان برای بهرهمندی از طبیعت ساختهشدهاند. این خانه یک نمونه از خانه های اعیانی اوایل دوره پهلوی است.
امامزاده شاه مطهر (ع) بقعه بر بالای صخره سنگی با دو ایوان در بَر جنوبی و غربی و دو سراچه در میان آنها احداثشده است. پلان بقعه مستطیل شکل و زیرسازی آن با خاک و سنگ است. مصالح عمده ساختمان بقعه قلوهسنگ، سنگهای لاشه و ملات گچی است. بنا متعلق به سدههای چهار و پنج هجری قمری بوده و در بَر شرقی روستای مشهد دماوند قرار دارد.
امامزاده عبدالله و عبیدالله (ع) در فاصله پنجاهوپنج متری شمال مسجد جامع دماوند قرار دارد بنای بقعه با سیودو ترک از برجهای ترکدار با گنبد رُک (مخروطی) و مزین به کاشی فیروزهایرنگ است. افزون بر آن دریکی از ستونهای تزئین شده به شیوه معرقکاری کتیبهای متعلق به روزگار صفوی از مسجد کهن همسامان امامزاده بهجامانده است. سازهی امامزاده عبدالله و عبیدالله مربوط به اواخر دوره سلجوقی یا میانههای دوره ایلخانی از یادگارهای معماری بسیار ارزشمند و در گونه خود یگانه است.