عزاداری امام حسین ع در ایران
عزاداری براى شهدای کربلا از سوى دوستداران امیرالمومنین على (ع) در عراق، ایران و برخى از مناطق شیعه نشین دیگر انجام مىگرفت، چنانکه ابوحنیفه دینورى، ادیب، دانشمند و تاریخ نگار عرب، در کتاب خود ـ اخبار الطوال ـ از سوگوارى براى خاندان على (ع) به روزگار امویان خبر مىدهد. اما شکل رسمى و آشکار این سوگوارى، به روایت ابن اثیر، براى نخستین بار به روزگار حکمرانى دودمان ایرانى آل بویه صورت گرفت؛ و آن چنان بود که معز الدوله احمد ابن بویه در دهم محرم سال 352 ق " در بغداد به مردم دستور داد که براى حسین بن على دکانهایشان را ببندند و بازارها را تعطیل کنند و خرید و فروش نکنند و نوحه بخوانند و جامههاى سیاه بپوشند ".
• تاریخچه تعزیه خوانی در ایران
تعزیه و تعزیه خوانی به عنوان یکی از نمادهای مهم عزاداری امام حسین (ع) از دیر باز در ایران جایگاه بسیار ویژه ای داشته است و از عهد باستان مرسوم بوده است. ایرانیان از دیرباز با نمایش ها و آیین های سنتی و مذهبی خو گرفته اند از جمله این نمایش ها می توان به مراسم باستانی " مصایب میترا" و " سوگ سیاوش " اشاره کرد. یکی از نویسندگان مصری معتقد است که ایرانیان با همین پیشینه هنری و مراسم های آیینی خود قادر به ایجاد درام های مذهبی از روز عاشورا و شهادت حسین بن علی (ع) شده اند. این در حالی است که عربها به دلیل عدم وجود فرهنگ و هنر نمایشی در میانشان قادر به بهره گیری از چنین تفکری نبودند بنابراین ایرانیان با برپایی چنین نمایشی به اشاعه فرهنک کربلا کمک شایانی نموده اند.
• نقش موسیقی ایرانی در تعزیه
موسیقی ایرانی نیز در مهیج و جذاب شدن تعزیه بسیار تاثیر گذار بوده است و چون شیوه بیان حوادث در تعزیه مبتنی بر آواز بود، معمولاً تعزیه‌خوانان با مقام‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی آشنایی داشتند.از این رو تعزیه را یکی از مهم‌ترین عوامل حفظ بخشی از نغمه های موسیقی ایرانی دانسته‌اند. ارتباط میان تعزیه و موسیقی تنها از طریق آواز نبوده است، بلکه سازهای موسیقی نیز در مجالس تعزیه به‌کار می‌رفت، چنانکه گاه پیش از آغاز تعزیه و به جای " پیش‌خوانی " با نواختن برخی سازها، مانند شیپور، طبل، دُهُل، کَرنا، سُرنا، نی‌لبک، نی، قره‌نی، نقاره و سِنج، تماشاگران را برای شنیدن و دیدن تعزیه آماده می‌کردند. در صحنه‌های فاقد گفتگو، مثل صحنه‌های مسافرت یا نبرد یا در وقفه‌های میان جریان نمایش، نیز از ساز استفاده می‌شد. در تعزیه معمولاً هر یک از سازها کاربرد خاصی داشتند، مثلاً هنگام ورود اشخاص و شروع جنگ‌ها طبل می‌زدند و هنگام وقوع صحنه‌های حزن‌آلود شیپور و قره‌نی می‌نواختند.. آوازهای دشتی و شوشتری، بیشترین کاربرد را در آوازهای مذهبی و تعزیه دارند. در بین آنها موسیقی ای که در مناطق مختلف ایران اجرا می شود نقش مهمی در تعزیه دارد. در کنار تعزیه هایی که در مناطق مرکزی و قسمتی از پایتخت اجرا می شود، تعزیه در فارس، گیلان، مازندران، آذربایجان، لرستان و کرمانشاه و بوشهر به وسیله آوازهای محلی در کنار تقسیمات موسیقایی ایرانی همراهی می شود. هر کسی می تواند به راحتی حضور موسیقی سنتی ایرانی را در اکثر تعزیه ها در شکل آواز یا موسیقی ایرانی تشخیص دهد.
اهمیت تعزیه در ایران به گونه ای بوده است که در طول دو ماه محرم و صفر 600 مراسم تعزیه در سراسر کشور برگزار می شده است. اما در سال های اخیر به این رسم دیرینه ایرانی-اسلامی کم تر توجه شده و تنها در 10 روز ابتدای ماه محرم و در برخی از شهرها و روستاها به طور متفرقه اجرا می گردد. در هر شب ماه محرم و متناسب با منصوب شدن هر یک از این شب ها به یکی از یاران و اولاد امام حسین (ع)، تعزیه گردانی می شود. تعزیه های حضرت مسلم بن عقیل، حضرت علی اکبر (ع) و حضرت عباس (ع)، تعزیه طفلان زینب (س) و در روز عاشور نیز تعزیه امام حسین (ع) خوانده میشود. از دیدگاه اسلام شکل و صورت عزاداری باید به گونه ای باشد که بتواند هسته و محتوای اصلی پیام عاشورا را به مردم ابلاغ کند و باور انسان ها را نسبت به آنها تقویت نماید.
• نقش تعزیه در جذب توریسم
هنر تعزیه در ایران به مرور زمان دستخوش تغییرات زیادی شده است، اما هنوز هم توانسته است جزء زیباترین و پر قدمت ترین هنرهای عامه ایرانیان باشد. هنوز هم این هنر در ایران هر چند که بسیار کم از شمالی ترین نقاط کشور تا جنوبی ترین نقاط کشور به شکل محدودی برگزار می شود. تعزیه خوان های خوش ذوقی در کشور تلاش می کنند تا این میراث اصیل ما ایرانیان زنده بماند و نسل های بعدی هم بتوانند از این هنر بهره ببرند در واقع تلاشی که این تعزیه خوان ها انجام می دهند همان بازاریابی توریسم است اما به گونه ایی دیگر اگر خیلی از توریسم های بین اللمللی، ایران را با قصه های فولک لوریک هزار یک و شب کشورمان می شناسند، باید تلاش کنیم این توریسم ها ایران را با تعزیه هم بشناسند. هم اکنون نیز تعداد از توریسم ها که شیفته فرهنگ ایرانی هستند با تعزیه آشنایی دارند و به همین علت هر ساله جهت شرکت درمراسم محرم و دیدن نمایش تعزیه به ایران سفر می کنند اما صنعت توریسم کشور جهت معرفی ایران و فرهنگ غنی خود نیاز به تلاشی بیشترجهت پر رنگ نمودن فرهنگ عاشورایی و نمایش های مذهبی خود دارد...
چنین به نظر می رسد که تلاش و پیگیری برای احیاء مجدد این رسم دیرینه همانند گذشته، تاثیرات غیر قابل انکاری در زنده نگه داشتن نام، یاد و فلسفه عاشورا در میان نسل جدید کشورمان داشته باشد.
منابع:
mag-iran.com
ghasrantourism.blogfa.com/post-10.aspx
mrvisitor.ir